سلیخه با نام علمی Cinnamomum Cassia Blume و نام انگلیسی رایج Chinese cinnamon tree گیاهی‌ست که از نظر ظاهری و عطری شباهت زیادی به دارچین سیلان دارد و از پوست تنه و ساقه درخت آن به عنوان بخش دارویی استفاده می‌شود. برای شناخت بیشتر این گیاه بی‌نظیر در این مقاله با نیاز هرب همراه باشید.
تاریخچه سلیخه یا مارچوبه هندی
مارچوبه هندی، بومی شبه‌قاره هند است و در مناطق گرم و نیمه‌گرمسیری آسیا و آفریقا می‌روید. در طب سنتی هند بیش از 3000 سال است که از این گیاه برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. در طب سنتی ایرانی هم از آن با نام سلیخه یا دارچین خطایی یاد شده است. این محصول از گذشته تاکنون این گیاه در پزشکی، آشپزی، عطاری و حتی ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی کاربرد داشته است.
سلیخه چیست؟
سلیخه پوسته‌ای از درختی هندی است که در جزیره سیلان رشد می‌کند. این گیاه گرم و خشک، بویی تند و شبیه ریوند، طعمی شیرین و رنگی سرخ دارد. برگ‌های آن شبیه برگ دارچین معمولی، اما کمی بلندتر هستند و معمولاً به صورت پودر استفاده می‌شود. گیاهی بالا رونده با برگ‌های سوزنی و گل‌های کوچک سفید و ریشه آن ضخیم و گوشتی است و برای مصارف دارویی استفاده می‌شود.
طبع سلیخه چیست و برای چه کسانی مناسب است؟
طبع مارچوبه هندی گرم و خشک است پس این گیاه مناسب افراد سرد مزاج است. افراد با طبع گرم بهتر است در استفاده آن محتاط باشند و برای متعادل کردن طبع سلیخه، آن را با به‌دانه، گلاب یا همراه غذاهای مرطوب مثل سوپ یا آش استفاده کنند.
مواد تشکیل دهنده مارچوبه هندی یا سلیخه چیست؟
ترکیبات موجود در سلیخه باعث ایجاد خواص دارویی و درمانی فراوانی در این گیاه می‌شوند.
- اینولین که به عنوان پری‌بیوتیک عمل می‌کند، یعنی غذای باکتری‌های مفید روده را تأمین می‌کند، یک نوع فیبر گیاهی است که برای دستگاه گوارش بسیار مفید است و به کنترل قند خون و کاهش اشتها کمک می‌کند.
- پورین موجود در دارچین خطایی نقش مهمی در ساخت DNA و RNA دارد.
- سلنیوم نیز یک آنتی‌اکسیدان قوی که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند و در پیشگیری از سرطان، تنظیم عملکرد تیروئید و حفظ سلامت پوست نقش دارد.
- منیزیم هم یکی دیگر از ترکیبات این گیاه است که برای ماهیچه‌ها، اعصاب و استخوان‌ها مفید است و به تنظیم ضربان قلب، کاهش استرس و بهبود خواب کمک می‌کند.
- ویتامین‌های C و E هم از اکسیدان‌های قوی برای تقویت سیستم ایمنی بدن هستند.
- فنیل پروپیل استات خاصیت ضد باکتریایی و آرام‌بخش دارد و در رایحه درمانی کاربرد دارد.
- تانن موجود در مارچوبه هندی خاصیت ضد التهابی و ضد عفونی‌کننده دارد و برای درمان زخم‌ها، کاهش خونریزی و تقویت بافت‌ها بسیار مفید است.
- سینامیل استات از ترکیبات مهم سلیخه که به کاهش استرس، بهبود خلق‌و‌خو و خاصیت ضد میکروبی کمک می‌کند.
- سینامیک آلدئید ماده اصلی فعال دارچین و سلیخه که رایحه و طعم تند آن را ایجاد می‌کندو خواص فوق‌العاده‌ای مانند ضد قارچی، ضد باکتری، ضد التهابی و کاهنده قند خون دارد.
خواص سلیخه چیست؟
سلیخه که با نام‌های دیگری مانند مارچوبه هندی، دارچین خطایی، دارچین چین و دارصوص شناخته می‌شود خواص بی‌نظیری دارد که در ادامه خواص مارچوبه هندی را بیشتر توضیح می‌دهیم.
سلیخه سرشار از فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها
حاوی مقادیر بالایی فیبر است که به سلامت گوارش کمک کرده و در بهبود حرکت روده‌ها مؤثر است و آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند و یتامین‌های C و E که از آسیب رادیکال‌های آزاد به سلول‌ها جلوگیری کرده و باعث تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
خاصیت ضد سم و ضد التهاب
سلیخه به عنوان یک ضد سم، سموم و مواد زاید را از بدن خارج می‌کند و خاصیت ضد التهابی این گیاه باعث شده در درمان التهابات مختلف مانند درد مفاصل یا روماتیسم مفید باشد.
خواص ضد سرطان و ضد عفونت سلیخه
ترکیبات موجود در سلیخه به عنوان ضد سرطان عمل کرده و می‌توانند رشد سلول‌های سرطانی را مهار کنند. همچنین، خواص ضد عفونی‌کننده و ضد قارچی سلیخه برای درمان انواع عفونت‌ها مفید است.
تقویت قوای جنسی اسپرم با مارچوبه هندی
از خواص مارچوبه هندی می‌توان به تقویت قوای جنسی اشاره کرد و در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. سلیخه می‌تواند به بهبود عملکرد جنسی و افزایش میل جنسی کمک کند. همچنین به عنوان تقویت‌کننده اسپرم در مردان شناخته می‌شود و می‌تواند به افزایش تعداد و کیفیت اسپرم کمک کند.
درمان مشکلات تنفسی و گوارشی
این گیاه معجزه‌ای برای درمان مشکلات تنفسی مانند سرفه‌های شدید، زکام و آبریزش بینی است حتی به کاهش علائم سرماخوردگی و آنفولانزا کمک می‌کند. همچنین در درمان اختلالات گوارشی مانند اسهال، استفراغ و بهبود هضم غذا مؤثر است.
مفید برای کبد
سلیخه به بهبود عملکرد کبد کمک می‌کند و خاصیت مدری آن باعث افزایش تولید ادرار و کمک به دفع مواد زائد از بدن می‌شود.
کاهش قند خون و کاهنده کلسترول بد
تحقیقات نشان داده است که سلیخه در کاهش قند خون مؤثر است و برای افراد مبتلا به دیابت مفید می‌باشد و به کاهش کلسترول بد خون کمک می‌کند.
بهبود گردش خون
دارچین خطایی برای سلامت قلب بسیار مفید است این گیاه با تقویت گردش خون و بهبود عملکرد سیستم قلبی عروقی، به حفظ سلامت قلب کمک می‌کند.
طریقه مصرف مارچوبه هندی یا سلیخه
همانطور که گفتیم این گیاه در طب سنتی برای مصارف درمانی مختلف به کار می‌رود. سلیخه را می‌توان به دو صورت پودر شده و بخور استفاده کرد.
پودر این گیاه به صورت سرمه و برای تقویت بینایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخور سلیخه با عسل موجب برطرف شدن جوش‌های صورت می‌شود.
محصول مورد استفاده سلیخه
پوست خارجی یا لایه‌ی چوبی نازکی که از تنه یا شاخه‌های درخت سلیخه جدا و خشک می‌شود. به شکل تکه‌های چوب‌مانند یا پودر درمیاید که این قسمت‌ها خواص دارویی دارد. در عطاری‌ها این محصول به صورت پودر و چوب سلیخه به فروش می‌رسد.
مارچوبه هندی در کدام کشورها تولید می‌شود؟
مارچوبه هندی یا دارچین خطایی در کشورهایی نظیر ایران و هند تولید می‌شود زیرا در طب سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. کشور تایلند به دلیل اقلیم گرم و مرطوب، شرایط خوبی برای کشت گونه‌های مختلف دارچین دارد و اندونزی از صادرکنندگان بزرگ دارچین چینی یا سلیخه به بازارهای جهانی است.
عوارض احتمالی مصرف سلیخه
با اینکه سلیخه خواص بسیاری دارد اما به دلیل طبع گرم و تاثیرات قوی‌اش ممکن است برای ما مشکلاتی به وجود آورد. در ادامه چند مورد از عوارض احتمالی استفاده از این گیاه دارویی را بررسی می‌کنیم.
- منع مصرف در دوران بارداری و شیردهی
مصرف سلیخه در دوران بارداری به دلیل خاصیت تحریک‌کننده رحم می‌تواند خطراتی مانند سقط جنین را افزایش دهد. در دوران شیردهی هم ممکن است به دلیل خواص گرم و خشک آن برای نوزاد مضر باشد. همچنین سبب مشکلات گوارشی یا تحریکات پوستی در نوزاد شود. - احتیاط در مصرف مارچوبه هندی برای افراد گرم مزاج
افراد گرم مزاج باید از مصرف زیاد این گیاه خودداری کنند، زیرا مارچوبه هندی طبعی گرم و خشک دارد و استفاده زیاد آن می‌تواند باعث گرم شدن بدن، خارش پوست، جوش، بی‌خوابی، عصبانیت و التهاب شود. - احتمال ایجاد آلرژی
در برخی افراد به‌ویژه کسانی که به دارچین حساسیت دارند، مصرف سلیخه ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک مانند کهیر، قرمزی پوست، خارش و تورم شود. توصیه می‌شود قبل از مصرف مقدار کمی از آن را تست کنید. - منع استفاده در بیماری‌های خاص
مصرف مارچوبه هندی برای افرادی که مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی، مشکلات کلیه و درد مفاصل هستند، ممکن است مضراتی داشته باشد. این گیاه می‌تواند در این شرایط موجب تشدید علائم و مشکلات شود.
شرایط نگهداری مارچوبه هندی
برای حفظ خواص مارچوبه هندی و جلوگیری از کاهش کیفیت، بهتر است آن را در ظروف دربسته، دور از نور مستقیم خورشید و دور از مکان‌های مرطوب نگهداری کرد. زیرا باعث جلوگیری از نفوذ رطوبت یا آلودگی‌ها می‌شود و نور مستقیم باعث کاهش خواص دارویی و طعم آن می‌شود. همچنین سلیخه به دلیل خاصیت‌های درمانی و گاهی محرک بودن، ممکن است برای کودکان مضر باشد، مخصوصاً اگر بیش از حد مصرف شود. بنابراین، بهتر است آن را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
مارچوبه هندی را از کجا تهیه کنیم؟
مارچوبه هندی را می‌توان از فروشگاه‌های مختلف خریداری کرد. اما توجه به کیفیت و ارگانیک بودن گیاه مسئله‌ای است که در کنار قیمت باید به آن توجه داشت. نیاز هرب مجموعه‌ای فعال در زمینه فروش عمده مارچوبه هندی و سایر داروهای گیاهی به صورت ارگانیک است. کیفیت محصولات و قیمت مناسب آنها از ویژگی‌های خرید از این مجموعه است. اگر قصد خرید گیاهان دارویی را دارید سعی کنید به دنبال فروشگاه‌های معتبر باشید تا از کیفیت بالا و قیمت مناسب آن مطمئن باشید.
جمع بندی
سلیخه با توجه به خواص درمانی و طبع گرمش برای بسیاری از مشکلات به‌خصوص تقویت قوای جنسی و بیماری‌ها تنفسی مفید است. اما، باید در طریقه مصرف با متخصصین طب سنتی مشورت کرد تا از بروز مشکلات احتمالی خودداری شود.
